آشنایی با ساز  تامبورین | معرفی کامل ساز دایره زنگی یا تامبورین

«ساز دایره زنگی» از جمله سازهای کوبه ای است که در اندازه های مختلفی ساخته شده و حداکثر قطر آن به ۵۰ سانتی متر می رسد. از یک طوق چوبی باریک تشکیل شده که یک طرف آن را پوست کشیده اند. جنس پوست دایره از پوست آهو ، بز یا بره می باشد. به وسیله انگشتان دو دست نواخته می شود. در بیرجند بعضی از دایره ها دوازده ترک می باشند و به صورت دوازده ضلعی ساخته می شوند. این دایره فقط دارای شکلی متفاوتند و از نظر صدا یا شیوه نواختن هیچ تفاوتی با سایر دایره ها ندارند.

این ساز با ابعاد و اندازه های مختلف و تکنیک نوازندگی متنوع در اکثر مناطق اجرا می شود. گاهی نوازنده در حالت نشسته دایره را بر روی زمین گذاشته و آن را به پای خود تکیه داده و شروع به نواختن می کند. برخی از نوازندگان نیز مانند دف ، دایره و دایره زنگی می نوازند.

خاستگاه ساز دایره زنگی

در یکی از روستاهای کولی نشین کرمان به نام «ده نو» بر روی پوست دایره به صورت ضربدری روده گوسفند می کشند تا در هنگام نواختن ، پوست صدایی ترکیبی شبیه به درام را ایجاد کند. در روستای سی ریز زرند نیز ، رقص چوب بازی (چوچاپ) را به جای دهل و نقاره با دایره انجام می دهند.

دراویش و زرتشتیان کرمان نیز از نوعی دایره به نام دپ استفاده می کنند اما شیوه نواختن در میان این دو گروه متفاوت است به این صورت که زرتشتیان این ساز را با انگشت نواخته و از آن در مراسمی چون جشن تیرگان ، مهرگان و سده استفاده کرده و اشعاری به زبان پارسی دری همراه آن می خوانند. اما دراویش نعمت اللهی دپ را با یک دست گرفته و با دست دیگر به صورت آزاد ، به تمام نواحی پوست و حتی کمانه چوبی آن ضربه وارد می کنند.

چندی پیش دف کردستان جایگزین دپ شد اما هم اکنون اکثر نوازندگان خانقاه به دپ نوازی اصیل خود روی آوردند و از دف کمتر استفاده می کنند.

معرفی ساز دایره زنگی

تفاوت ساز دف و ساز دایره

به ساز دایره در ابعاد بزرگتر ، «دف» می گویند. این تفاوت ، اندازه صدای دو ساز را نیز متفاوت می کند و در واقع دف نسبت به دایره از صدای بم تری برخوردار است.
دف از کلمه عبری «تف» به معنی زدن و کوبیدن گرفته شده است. این کلمه در زبان سومری «دوب» و در زبان اکدی «دوپو» یا «توپو» خوانده می شد. سپس به زبان آرامی وارد و تبدیل به «دوپ» شد و در عربی به «دُف» و سپس به «دَف» تغییر نام پیدا کرد.

خصوصیات و ویژگی های ساز دایره

ساز دایره را در اندازه ها و ابعاد مختلف می سازند منتها تفاوتی در صدای نهایی ساز ایجاد نخواهد شد؛ اما نکته ای که در این جا قابل بررسی است، این است که ساز دایره را در مناطق و نواحی مختلف بر اساس آداب و رسوم آن ناحیه، با تکنیک های مختلفی می نوازند؛ حتی گاهی ممکن است در ساختار آن نیز تغییراتی ایجاد کنند.

به طور مثال در روستایی در کرمان به نام ده نو، اهالی منطقه روی پوست دایره، روده های گوسفند را به صورت ضربدری می کشند. به این ترتیب پوست دایره صدایی ترکیبی شبیه به درام ایجاد می کند. هم چنین در روستایی در زرند به نام سی ریز از ساز دایره هنگام رقص چوب (چوب بازی= چوچاپ) استفاده می کنند. این در حالی است که در روستاهای دیگری که این رقص مرسوم است؛ از سازهای دهل و نقاره استفاده می کنند.

نحوه نواختن ساز دایره

از آنجایی که این ساز دارای اندازه های مختلف است با تکنیک نوازندگی متنوع در اکثر مناطق اجرا می شود. در جدار چوبی دایره سوراخی وجود دارد که نوازنده انگشت شست دست راست خود را داخل آن می گذارد و بوسیله ی آن ساز را نگه می دارد و با بقیه انگشتان هر دو دست، بر آن می کوبد. نوازنده در حین کوبیدن بر پوست ، ساز را کمی سریع حرکت می دهد تا زنجیرهای کوچکی که به آن متصل شده است صوتی زنگوار حاصل کنند.

دایره غیر از ایران در کشورهایی همچون افغانستان، آذربایجان، ازبکستان، تاجیکستان و نواحی اویغورنشین چین رواج دارد.

شناخت ساز دایره، سازی با اصالت ایرانی

ساز دایره را در نواحی مختلف به گونه های متنوعی می نوازند. به طور مثال در برخی نقاط این ساز را مانند دف، دو دستی روبروی صورت گرفته و می نوازند. در برخی نقاط دیگر نوازنده نشسته و دایره به پای خود تکیه داده است و در این حالت به نوازندگی می پردازد. البته باید بگوییم که صدای تولید شده در شیوه های مختلف نواختن تغییر نکرده و فقط ریتم آهنگ و تکنیک های نواختن ساز تغییر می کند.

به طور کلی سازهای کوبه ای دف، ساز دایره و ساز دایره زنگی به دوران قبل از اسلام باز می گردند که البته در آن زمان نام های دیگری داشتند. بررسی حکاکی های به جا مانده از ایرانیان باستان و هم چنین متون و کتیبه های تاریخی توسط باستان شناسان و تاریخ نگاران، نشان می دهد که سازهای کوبه ای دف، دایره و ساز دایره زنگی قدمتی چند هزار ساله دارند.

خوشبختانه این سازهای اصیل ایرانی هم چنان اصالت خود را حفظ کرده اند و مشتاقان بسیاری دارند. لازم به ذکر است که این سازها در کشورهای همسایه نیز نواخته می شوند چرا که در آن زمان، کشورهای همسایه نیز جزء ایران بودند و در تاریخ ایران باستان نقش بسزایی داشتند. به همین دلیل اصالت این سازهای کوبه ای در آن مناطق نیز حفظ شده است.

ساختمان دایره

ساز دایره دارای اندازه ای متوسط و کوچکتر از دف می باشد. این ساز از خانواده سازهای کوبه ای قابدار می باشد. این ساز دارای تعدادی زنجیر است که به دیواره ی چوبین آن متصل شده اند. ساز دایره از یک قاب چوبی و پوست تشکیل شده است. پوستی که برای این ساز استفاده می شود پوست بز، پوست ماهی یا طلق می باشد.

مزیت استفاده از پوست طلق این است که استحکام بیشتری دارد و این که در هوای مرطوب شل نمی شود. قاب چوبی دایره را به این طریق می سازند که ابتدا قاب را دور یک فلز استوانه ای می پیچند و خیس می کنند تا انعطاف پذیری لازم برای خم شدن را پیدا کند. بعد قاب چوبی بوسیله ی چسب در دو طرف بهم متصل می شود و بعد پوست با استفاده از قاب چوبی دیگر با میخ روی ساز می کشند.

آموزشگاه موسیقی در اصفهان –دل آواز مکانی برای یادگیری و رشد هنری:

اگر به دنبال یادگیری موسیقی به‌صورت اصولی و حرفه‌ای هستید، آموزشگاه موسیقی دل آواز در اصفهان می‌تواند بهترین گزینه برای شما باشد. این مراکز با بهره‌گیری از اساتید باتجربه و روش‌های آموزشی استاندارد، امکان یادگیری انواع سازهای ایرانی و بین‌المللی را فراهم می‌کنند. دوره‌های آموزشی شامل آموزش سازهای سنتی، کلاسیک، پاپ، آواز، تئوری موسیقی و حتی موسیقی کودک است. همچنین برخی آموزشگاه‌ها با برگزاری کنسرت‌های آموزشی، هنرجویان را برای اجراهای زنده آماده می‌کنند. اگر به دنبال محیطی حرفه‌ای برای تقویت مهارت‌های موسیقایی خود هستید، آموزشگاه موسیقی دل آواز در اصفهان انتخابی عالی خواهد بود.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره آموزشگاه دل آواز می توانید از طریق این لینک اقدام فرمایید.