ساز توبا (tuba) بم ترین ساز از خانواده سازهای بادی برنجی است. این ساز نسبتاً جدید است. اولین ساز توبا در 12 سپتامبر 1835 ساخته شد و برای اولین بار در اواسط قرن نوزدهم به ارکسترهای مدرن و کلاسیک افزوده شده است. به مانند اغلب سازهای بادی دیگر، ارتعاش هوا توسط لبهای نوازنده انجام میشود. توبا در لاتین به معنای “ترومپت” است.

ساز توبا

ساز توبا (tuba)

ساز توبا نوعی ساز برنجی است که با اندازه بزرگ و صدای عمیق آن مشخص می شود. این شامل لوله های پیچ خورده عمودی، سه یا چهار سوپاپ، یک سوراخ مخروطی پهن، زنگوله درخشان و یک دهانه فنجان شکل است.
شکل دیگر این ساز به صورت (توبا تِنور) یا (یوفونیوم) است. “یوفونیوم” بیشتر در ارکسترهای بادی ایفای نقش میکند و جایگاه آن در یک ارکستر بادی همانند نقش ویولنسل در ارکستر سمفونیک است. بصورتی که سولو (تکنوازی) ساز ویلنسل در موومان دوم سمفونی شماره پنج بتهوون در تنظیم ارکستر سازهای بادی برای ساز یوفونیوم نوشته شده است.

این ساز کلید دار از خانواده ی ساکسهورنها (saxhorns) در اندازه و صدا دهی های مختلف و دارای حجم صدایی پُر و با قدرت است. در حال حاضر باس توبا و کنترباس توبا بیشترین مورد استفاده را دارند. ساز توبا به طور کلی از برنج ساخته شده است که به صورت بدون جلا ، لاک زده و یا آبکاری شده با نیکل ، طلا یا نقره است. برنج بدون جلا در نهایت لکه دار می شود و بنابراین باید به طور دوره ای صیقل داده شود تا ظاهر خود را حفظ کند.
در آمریکا ، شخصی که ساز توبا می نوازد به عنوان توبائیست یا توبیست شناخته می شود. در انگلستان، شخصی که در ارکستر توبا می نوازد، به عنوان نوازنده ساز توبا شناخته می شود. در یک گروه برنجی یا گروه نظامی ، آنها به عنوان نوازندگان باس شناخته می شوند. نت این ساز را با  کلید فا خط چهارم مینویسند.

هر ارکستر معمولاً تنها یک توبا دارد ، اگرچه ممکن است یک توبای اضافی نیز درخواست شود. این ساز به عنوان بم بخش برنجی ارکستر عمل می کند و می تواند صدای بم زهی ها و بادهای چوبی را تقویت کند. باس پنج تایی و کرهای برنجی را فراهم می کند (اگرچه بسیاری از گروه های کوچک برنجی از ترامپون یوفونیوم یا باس به عنوان کمترین صدا استفاده می کنند). ساز توبا اصلی ترین ساز بم در گروه های ارکستری، گروه های برنجی و گروه های نظامی است که هر کدام به طور کلی دارای دو تا چهار توبا هستند. توبا همچنین به عنوان یک ساز تکنوای هم به کار میرود.

مهمترین نقشی که به این ساز در آثار موسیقی سمفونیک داده شده، در سمفونی فانتاستیک اثر هکتور برلیوز بودهاست.
انواع مختلفی از ساز توبا وجود دارد که در اروپا ، ایالات متحده و آسیا تولید می شوند.
برند های اروپا که اغلب در موارد حرفه ای استفاده می شوند شامل برند های آلمانیMeinl-Weston وMiraphone  هستند.
از جمله برندهای آسیایی برند ژاپنی Yamaha  و تایوانی Jupiter Instruments میتوان اشاره کرد.
شرکت سازنده هولتون و سازهای موسیقی کینگ از معروف ترین برند های ایالات متحده هستند.