ساز چگور از جمله ساز هاي اصيل سنتي است كه در اكثر لغت نامه ها معناي لغوی آن نشان دهنده خواستگاه آن است .  براي معرفي ساز چگور در فرهنگ معين گفته شده :(چُ) [ تر. ] (اِ.) نوعی ساز سیمی ساده که بین روستاییان و ترکان و ترکمانان رواج دارد و نوازندة آن را «عاشق » می نامند.

ساز چگور یا چوگور  در دسته بندی سازهای زهی مقید از رده قورپوز است . این ساز از یک قطعه چوب مجوف به شکل عودی کوچک است و پنج وتر دارد . چگور در نواحی مختلف ساختار و انواع مختلفی دارد . مثلا چگوری که توسط عاشیقها ( نوازندگان آذری ) در آذربایجان نواخته می شود ، سازی به شکل باغلاما است و قپوز نامیده می شود . نوع دیگر چگور در ایران در مناطق آذری نشین همدان  نواخته می شود.

ساختار ساز چگور

ساختار ساز چوگور از یک کاسه طنینی به شکل گلابی و دسته ای مثل دسته ساز تنبور تشکیل شده است . کاسه چگور از سه تار بزرگتر است . این ساز بیشتر در  مناطق آذری زبان ایران  رایج بوده و نواخته می شود . ساختار این ساز در آذربایجان نه سیمه و بزرگتر از تنبور و دوتار است .

ساختار چگور در نواحی مختلف تفاوت هايي دارد . نوعي از آن كه در بين آذری زبانهای بخش آذربايجان ايران متداول است و توسط عاشيقها مورد استفاده قرار می گیرد قپوز نام داشته و شبيه ساز باغلاما است . نوعی ديگر از چگور كه در همدان رايج است از نظر فواصل و تعداد پرده ها و كوك سيم ها با مدل هاي آذربايجاني و تركيه اي اين ساز و سازهاي مشابه آن تفاوت دارد  .

پرده بندی ساز چگور در همدان

ساز چوگور معمولا یازه تا سیزده پرده دارد . نوازندگان حرفه ای این ساز گاها  چندین پرده با نواری باریک از جنس حصیر یا نخ پلاستیکی بر روی صفحه آن تعبیه می کنند . تمامی پرده های چگور یا اصلی و یا نیم پرده هستند به جز پرده اول که کرن یا ربع پرده است .

در نواختن مقام ها و نغمه های ترکی معمولا از پرده های اول ، سوم، پنجم، هفتم ، هشتم و دهم استفاده می شود . نوازندگان چوگور برای اجرای بعضی از مقام ها با انگشت شصت بر شش سیم بالا پرده گیری می کنند . به طور معمول نوازندگان آذربایجان ( عاشیقها ) و ترکیه ( اوزان ها ) در استفاده از سیم های چهارم به بعد مهارت بیشتری دارند .

تفاوت ساز چگور با  سازهاي زهي ديگر

تفاوت ساز چگور با ديگر سازهای زهی مشابه اش از جمله  ديوان ، باغلاما، تامبورا در فاصله و تعداد پرده ها و كوك سيم هاي  آن است . همچنين نواختن اين ساز اصيل در مناطق مختلف با سبك هاي  متنوع و بسته به سطح مهارت نوازنده  متفاوت است . به طور مثال  چگور نوازان در اجراي برخي از مقام ها با انگشت شست بر شش سيم بالا ( سيم هاي اخوان )  پرده گيری مي كنند . عاشيهای ماهر مناطق آذربايجان  مهارت خود را در استفاده از سيم هاي چهارم به بعد به رخ مي كشند .

نواختن سرانگشت سوم  يا چهارم دست راست بر صفحه اين ساز اصيل از تكنيك هاي رايج در بين نوازندگان   خانواده سازهاي باغلاما در تركيه است . اين نوازندگان سبك خاصي در پرده گيري به شكل نزولي دست چپ بر دسته ساز دارند .نوازنده در اين سبك  با انگشت سوم بر پرده la کرن پس از پرده la وsol بمل پس از پرده sol اشاره می‌کند اين فن در نواختن كمانچه محلي نيز مرسوم است .