آشنایی با سه تار و راهنمای خرید آن

سه تار در حقیقت یکی از سازهای اصیل ایرانی به شمار می رود که در ساخت آن از چوب، فلز، زه و یا نخ نایلون هم استفاده می شود که در محدوده جغرافیایی غرب آسیا رواج زیادی داشته و عده زیادی از عرفا به این ساز اوتار هم می گویند. برای مشاهده و خرید ساز ایرانی وارد لینک آبی رنگ شوید در ادامه با بیتستان همراه باشید.

برخی از موسیقی دان ها سه تار را از خانواده تنبور می دانند و اشخاصی که در نواختن سه تار تبحر دارند به سادگی می توانند ساز تار را هم بنوازند که البته این دو تفاوت چندانی هم با هم ندارند. وسعت ساز سه تار تقریباً نزدیک به سه اکتاو است و معمولاً در نواختن این ساز از مضراب استفاده نمی شود بلکه با ناخن یا همان انگشت سبابه نواخته می شود.

تاریخچه ساز سه تار

در گذشته ساز سه تار دارای سه سیم یا هم تار بوده که البته در حال حاضر دارای چهار سیم است و نکته قابل توجه این است که سیم سوم و چهارم آن خیلی نزدیک به هم هستند و در نواختن این نوع ساز، همزمان از این دو سیم استفاده می شود که به مجموع این دو سیم، معمولاً سیم بم گفته می شود.

به مرور زمان افراد دیگری مانند ابوعلی سینا، صفی الدین ارموی، ابونصر فارابی و همچنین ابوالحسن صبا افزایش یک سیم دیگر به سه تار را لازم دانستند که از نظر تاریخی این سیم همان سیم چهارم است اما در واقع سیم سوم خوانده می شود. این روزها سازهای سه تار دارای چهار سیم هستند و سیم سوم به سیم مشتاق معروف است داستان اضافه شدن این سیم به روایتی از ابوالحسن صبا اینگونه است که برای اولین بار شخص درویشی به نام مشتاق علیشاه این سیم را به سه تار اضافه کرد. لازم به ذکر است که برای آموزش آلات موسیقی و آشنایی با اساتید آموزش موسیقی می توانید وارد لینک های مرتبط شوید.

نحوه نواختن سه تار

همانطوری که در بالا هم به این موضوع اشاره کردیم برخی ها ساز 3 تار را از خانواده تنبور می دانند و شباهت زیادی با تار دارد و حتی اشخاصی که آشنایی با نواختن تار دارند به راحتی می توانند 3 تار را هم بنوازند. اما برای نواختن 3 تار بایستی آن را در حالت نشسته و به صورت افقی روی ران پا قرار دهید به طوری که دسته این ساز در طرف چپ پا و کاسه آن هم در طرف راست پا باشد.

آشنایی با سه تار و راهنمای خرید آن

سر انگشتان دست چپ نوازنده بایستی روی پرده های دسته که به دستان شهرت دارد، به حرکت در بیاورد و از آن طرف با ناخن سبابه دست راست بر روی زخمه 3 تار ضربه وارد کند و اگر مایل باشید به خاطر اینکه این ساز وزن سبکی دارد می توانید آن را به صورت ایستاده هم بنوازید.

قسمت های مختلف ساز سه تار

این ساز دارای بخش های متفاوتی است که در زیر به صورت تیتروار به آنها می پردازیم:

• کاسه طنینی 3 تار
• دسته 3 تار
• خرک
• سرپنجه
• شیطانک
• تعداد و جنس سیم ها
• سیم گیر
• پرده
• گوشی
• صفحه رو

تفاوت هایی که بین تار و 3 تار وجود دارد

شاید سوالات زیادی به ذهن افراد خطور کند که بین تار و 3 تار کدام را انتخاب کنم، نواختن کدامیک راحت تر هست، کدام یکی بهتر هست، چه تفاوتی با هم دارند و خیلی از سوالات دیگر. باید عنوان کنیم که این دو ساز شباهت زیادی از نظر جنس صدا، نت و پرده ها دارند که در زیر به مهم ترین این موارد اشاره ای کوتاه خواهیم داشت:

آشنایی با سه تار و راهنمای خرید آن

• تعداد پرده ها در هر دو ساز یکی است و هر دو 25 پرده دارند.
• این ساز از نظر سیم، چهار سیم دارد که به نام های دو، سل، دو، دو نامگذاری شده است. تار شش عدد سیم دارد و نحوه نامگذاری آن اینگونه است: دو دو – سل سل- دو دو
• انگشت گذاری ها هم تار و هم سه تار شبیه به هم هستند.
• در ساز تار به خاطر اینکه دسته آن ضخیم تر است پس به نسبت هم مقداری انگشت گذاری سخت تر می شود.
• روی کاسه سه تار یک صفحه چوبی وجود دارد اما روی کاسه تار از پوست استفاده شده است.
• وسعت و طنین صدا در تار به خاطر وجود پوست، خیلی بیشتر است اما مشکل اصلی این است که با کوچک ترین تغییرات آب و هوایی صدای ساز تغییر می کند.
• در ساز 3 تار به خاطر وجود صفحه چوبی با تغییرات آب و هوایی و همچنین رطوبت، تغییری در صدا ایجاد نمی شود و صدایی که از آن خارج می شود زیرتر، کمتر و ضعیف تر از تار است.
• 3 تار به نسبت تار از ناله های احساسی و سوزناک تری برخوردار است.
• کاسه 3 تار به طور معمول از ترکه های چوب ساخته می شود و به شکل ملاقه است اما کاسه تار از کُنده درخت چوب درست می شود.
• مضراب در 3 تار با ناخن زده می شود و انگشت سبابه به صورت رفت و برگشت حرکت می کند و سیم را به صدا در می آورد.
• در تار از تکه فلز با جنس برنج استفاده می شود که در انتهای آن موم قرار دارد.
• اگر بخواهیم از نظر شخصیتی به این دو ساز نگاه کنیم 3 تار ظریف و طناز است دقیقاً مثل یک دختر. اما تار قوی و چابک است مثل یک پسر

نکات کلیدی برای خرید یک سه تار خوب

• برای خرید 3 تار مطمئن شوید که از چوب درخت توت ساخته شده باشد.
• فاصله سیم از دسته ساز می بایستی کم باشد و این مورد تا حدی باشد که موقع نواختن سختی سیم را حس نکنید.
• صدای پایین دسته با صدایی که در بالای دسته است بایستی همخوانی داشته باشد.
• صدایی که از سیم دوم خارج می شود می بایستی مفهوم و قابل فهم باشد.
• به هنگام اجرای سیم بم، حتماً تست کنید که سیم کاملاً نرم باشد و صدایی طبیعی از آن خارج شود.
• بلند بودن صدای 3 تار دلیلی بر خوب بدون آن نیست.
• وزن ساز می بایستی سبک و قابل حمل باشد.
• دسته ساز نبایستی خیلی کلفت و یا خیلی نازک باشد.
• رنگ بدنه ساز هر چه روشن تر باشد بهتر است. به خاطر اینکه تمام عیب هایی که در آن وجود دارد مشخص است و هم اینکه از نظر روانشناسی روی روحیه تأثیر بیشتری می گذارد.